1. Aberracja chromatyczna
Wada optyczna polegająca na tym, że światło białe po przejściu przez soczewkę nieznacznie się rozszczepia na poszczególne barwy widma, w efekcie czego obserwowany obraz ciała niebieskiego ma różnobarwną otoczkę. Aberracja ta występuje jedynie w urządzeniach soczewkowych. W teleskopach zwierciadlanych nie mamy problemu z chromatyzmem.
2. Aberracja sferyczna
Wada polegająca na niewspółpunktowym ogniskowaniu się promieni przechodzących w różnej odległości od osi optycznej zwierciadła lub soczewki, tzn. że promienie ogniskują się dalej niż analogiczne promienie w strefach brzegowych soczewki lub zwierciadła.
3. Achromat
Jest to układ optyczny zestawiony w obiektywie z dwóch soczewek z różnych gatunków szkła. Gatunki szkła różnią się współczynnikiem załamania światła, co pozwala optykom tak dobrać krzywizny aby wzajemnie znosiły swój chromatyzm. Dzięki temu taki układ ma zminimalizowaną aberrację chromatyczną.
4. Apochromat
Jest to układ optyczny skonstruowany z kilku soczewek, wykonanych z różnych gatunków szkła. Dzięki wykorzystaniu szkła fluorytowego możliwe jest stworzenie apochromatycznych dubletów, czyli obiektywów dwusoczewkowych. Dzięki ich zastosowaniu apochromaty są praktycznie pozbawione aberracji chromatycznej, jednak ma to swoją cenę. Apochromaty są nawet kilkukrotnie droższe od achromatów o podobnych rozmiarach, lecz mają lepszą korekcję barw.
Jest to jedna z dwóch podstawowych współrzędnych ciała niebieskiego w układzie horyzontalnym. Współrzędna ta określana jest jako kąt w zakresie od 0 do 360 zawarty pomiędzy kierunkiem południowym a rzutem obserwowanego obiektu na horyzont. Ciało o współrzędnej azymutu:
0 stopni znajduje się na południu
90 stopni na zachodzie
180 stopni na północy
270 stopni na wschodzie
Dość często przyjmuje się też inne sposoby mierzenia azymutu, też od południa lecz maksymalna wartość to 180 stopni. Azymut liczony od zachodu do północy jest określany ze znakiem "+", natomiast azymut obliczany od od wschodu do południa ze znakiem "-".
Według tej metody ciało niebieskie znajdujące się na zachodzie ma azymut +90 stopni, a na wschodzie -90 stopni.
6. Czas gwiazdowy
Kąt godzinny dowolnego stałego punktu na sferze niebieskiej (np. odległej gwiazdy). Doba gwiazdowa jest krótsza od doby słonecznej o 3 minuty i 57 sekund.
6. Deklinacja
Współrzędna w równikowym równonocnym układzie współrzędnych. Przyjmuje wartość od 0 do +90 stopni na północ od równika niebieskiego i od 0 do -90 stopni na południe.
7. Dyspersja
Jest to zdolność soczewki do rozszczepiania fal o różnej długości. Zależy ona od rodzaju szkła, z którego wykonana jest soczewka. W astronomii dąży się do produkcji szkła o możliwie niskiej dyspersji.
8. Ekliptyka
Jest to wielkie koło na sferze niebieskiej, po którym porusza się Słońce na tle gwiazdozbiorów zodiakalnych. Koło to jest odbiciem rocznego ruchu Ziemi wokół Słońca.
9. Fazy Księżyca
Cykliczne zmiany wyglądu tarczy Księżyca. Wyróżnia się cztery takie fazy:
- nów - Księżyc jest niewidoczny
- pierwsza kwadra - widzimy dopełniającą się połowę tarczy Księżyca
- pełnia - widzimy całą tarczę Księżyca
- druga kwadra - widzimy cofającą się, tzn. "zaciemniającą" połowę Księżyca.
10. Galaktyka
Jest to związany grawitacyjnie układ miliardów gwiazd oraz skupisko materii międzygwiazdowej. Z poznanych nam galaktyk udało nam się wydzielić ich trzy podstawowe typy: galaktyki eliptyczne, galaktyki spiralne i galaktyki nieregularne.
11. Gromady kuliste
Jest to niezwykle symetryczne skupisko gwiazd. Mogą zawierać od kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy przeważnie bardzo starych gwiazd.
12. Gromady otwarte
Skupisko młodych gwiazd o nieregularnym kształcie, poruszających się w kosmosie w tym samym kierunku.
13. Gwiazdy
Ciała niebieskie świecące własnym światłem, generowanym w procesie reakcji termo-jądrowych.
14. Gwiazdy podwójne
Układ dwóch gwiazd powiązanych ze sobą grawitacyjnie, orbitujących wokół środka masy
15. Gwiazdy wielokrotne
Układ wielu gwiazd powiązanych ze sobą grawitacyjnie, orbitujących wokół śordka masy
16. Gwiazdy zmienne
Gwiazdy zmieniające swoje parametry dotyczące jasności, średnicy, typu widma. Można wyróżnić dwa rodzaje gwiazd zmiennych:
- układy zaćmieniowe - wahania jasności wynikają z tego, że gwiazdy nawzajem siebie zasłaniają (układ podwójny)
- gwiazda fizycznie zmienna - to taka, w której zmiana jasności wynika z zachodzących reakcji we wnętrzu gwiazdy.
17. Halo
Zjawisko polegające na powstaniu jasnych tęczowych okręgów wokół Słońca lub Księżyca. Powstaje ono na skutek załamania się promieni światła w parze wodnej.
18. Horyzontalny układ współrzędnych
Układ współrzędnych, w których płaszczyzną odniesienia jest płaszczyzna widnokręgu. Położenie ciała niebieskiego określa się podając jego azymut i wysokość. Wadą tego układu jest to, że obiekt w wyniku ruchu wirowego Ziemi ciągle zmienia swoje współrzędne.
19. Koma
Aberracja układu optycznego, w której punktowy obraz gwiazdy na skraju pola widzenia przybiera kształt przecinka. Często występuje w teleskopach zwierciadlanych o parabolicznych lustrach.
20. Kometa
Ciało niebieskie składające się z dwutlenku węgla wody metanu i amoniaku oraz materii skalnej otoczonej przez lód. Podczas zbliżania się komety do gwiazdy następuje sublimacja lodu, dzięki czemu tworzy się gazowa otoczka wokół komety zwana głową a także najbardziej charakterystyczny element tego ciała niebieskiego - warkocz osiągający ogromne wielkości nawet do kilkudziesięciu milionów kilometrów. Przypuszcza się, że komety powstają daleko za orbitą Plutona w tzw. Obłoku Oorta.
21. Kwazary
Są to najodleglejsze znane nam obiekty we wszechświecie. Naukowcy mają podzielone zdania co do nich. Najprawdopodobniej są to aktywne jądra dalekich galaktyk.
22. Meteory
Są to jasne ślady na niebie obserwowane po przelocie i spłonięciu w ziemskiej atmosferze okruchów skalnych materii międzyplanetarnej. Wyjątkowo jasne meteory, mogące rozświetlić i przebyć całe niebo są nazywane bolidami. Meteor, który zdoła dotrzeć do powierzchni Ziemi jest nazywany meteorytem.
23. Mgławice
Są to potężne skupiska gazu i pyłu międzygwiezdnego rozsiane głównie w ramionach galaktyk. Wyróżniamy mgławice refleksyjne, które odbijają światło pobliskich gwiazd, mgławice emisyjne świecące własnym światłem pochodzącym od gazu zjonizowanego przez gorące gwiazdy znajdujące się wewnątrz mgławicy, oraz ciemne mgławice, które zasłaniają światło położonych za nimi gwiazd, sprawiają one wrażenie "dziur w niebie". Są też mgławice planetarne, powstałe w wyniku wybuchu gwiazd supernowych.
24. Montaż teleskopu
Sposób ustawienia i podtrzymania tubusu teleskopu, statyw. Są dwa typy montaży:
- horyzontalny - teleskop porusza się w osi azymutu i wysokości
- paralaktyczny - jedna z osi teleskopu zorientowana w kierunku N-S, jest nachylona pod kątem równym szerokości geograficznej miejsca prowadzenia obserwacji. Umożliwia to śledzenie obiektu poruszając teleskopem tylko w jednej osi.
obydwa te montaże mają kilka odmian jednak każdy z nich działa na podobnej zasadzie.
Dobry montaż powinien być wyposażony w GOTO, czyli mechanizm umożliwiający podążanie za obiektem bez udziału człowieka, teleskop porusza się automatycznie.
25. Nadir i Zenit
- Nadir jest to punkt położony dokładnie pod stopami obserwatora
- Zenit jest to punkt położony dokładnie nad głową obserwatora
26. Nasadka kątowa
Nasadka kątowa to zamknięte w obudowie płaskie lustro, którego zadaniem jest odchylenie wiązki promieni świetlnych biegnących od obiektywu do okularu. Zapewnia ona wysoki komfort obserwacji obiektów astronomicznych znajdujących się wysoko nad horyzontem.
27. NGC
Jest to jeden z najpełniejszych katalogów obiektów mgławicowych, zawierający 7840 pozycji. Sporządził go John Ludwig Dreyer w 1888 roku.
28. Odraszacz
Jest to rura z cienkiej blachy zakładana na tubus teleskopu w celu uniknięcia osadzenia się rosy na urządzeniach optycznych teleskopu.
29. Okular
Okular powiększa obraz tworzony przez obiektyw, dzięki czemu odnosimy wrażenie, że obserwowany obiektyw jest bliższy, a przez to pozornie większy. Jakość okularu ma ogromny wpływ na jakość obserwowanych obiektów.
30. Paralaksa
Zmiana kierunku, w którym obserwowany jest obiekt, w wyniku zmiany położenia obserwatora.
31. Pas Kuipera
Zbiór drobnych obiektów krążących głęboko w Układzie Słonecznym, poza orbitą Neptuna.
32. Plamy słoneczne
Są to ciemne plamy na powierzchni Słońca. Są one związane z zaburzeniami lokalnego pola magnetycznego. Ich temperatura jest od kilkuset do tysiąca stopni niższa niż ich otoczenie, dlatego wydają się ciemne.
33. Planetoidy
Są to drobne skaliste lub skalisto-lodowe ciała niebieskie. Krążą one po orbicie wokół Słońca. Najwięcej jest ich na orbicie pomiędzy Marsem a Jowiszem i poza orbitą Neptuna. Największą znaną nam planetoidą jest Ceres o średnicy 768 kilometrów.
34. Planety
Są to skaliste lub gazowo-skaliste obiekty świecące światłem odbitym. Poruszają się po eliptycznej orbicie wokół gwiazdy centralnej.
35. Protuberancje
Jest to niezwykle gwałtowny proces wyrzucenia plazmy słonecznej w przestrzeń kosmiczną. Wyjątkowo gwałtowne protuberancje mogą wyrzucić plazmę nawet daleko za orbitę Ziemi. Materia, która dotrze w pobliże naszej planety odpowiedzialna jest za zorza polarne.
36. radiant
Punkt, z którego pozornie wydają się wylatywać meteory należące do danego roju.
37. Rektascensja (kąt godzinny)
Jest to jedna ze współrzędnych równikowym równonocnym układzie współrzędnych. Mierzy się ją od 0 do 24 h, od punktu przecięcia się płaszczyzny ekliptyki z równikiem niebieskim, czyli od tzw. punktu Barana, jest ona odpowiednikiem długości geograficznej na kuli ziemskiej.
38. Roje meteorów
Są to pozostałości po rozpadzie komet. Ziemia czasami przecina orbitę owych roi, wskutek czego wyłapuje ona część materii i możemy obserwować zjawisko "spadających gwiazd". Ich nazwy odpowiadają nazwom gwiazdozbiorów, w których znajduje się ich radiant np.
- Leonidy (Lew)
- Aurigidy (Woźnica)
- Perseidy (Perseusz)
39. Rok gwiazdowyJest to okres między dwoma identycznymi położeniami Słońca na tle gwiazd, trwa on mniej więcej 364 dni.
40. Rok słoneczny
Okres pomiędzy dwoma kolejnymi przejściami Słońca przez punkt Barana. Okres ten trwa około 365 dni.
41. Równik niebieski
jest to rzut ziemskiego równika na sferę niebieską.
42. Równikowy równonocny układ współrzędnychUkład współrzędnych astronomicznych, w którym płaszczyzną odniesienia jest płaszczyzna równika niebieskiego. W tym układzie, położenie obiektu określa się podając jego rektascencję, czyli kąt godzinny, mierzony od punktu równonocy wiosennej (punkt Barana), oraz deklinację, którą mierzy się od równika niebieskiego -90 stopni, na północ i południe. W tym układzie kataloguje się gwiazdy, ponieważ ich współrzędne nie zależą od czasu i miejsca obserwacji.
43. SzukaczJest to urządzenie optyczne zamontowane na tubusie teleskopu. Ma ono małe powiększenie i służy do namierzanie i znajdowania obiektu, który chcemy obserwować, głównym instrumentem, tzn. teleskopem.
44. Światło zodiakalne Jest to światło słoneczne rozproszone w mikroskopijnych cząsteczkach pyłu międzygwiezdnego. Widzimy je jako delikatne pojaśnienie nieba wzdłuż linii ekliptyki.
45. Światłosiła teleskopu
Jest to stosunek średnicy teleskopu do jego ogniskowej. Im światłosiła jest większa tym jaśniejszy jest dany układ optyczny. Parametr ten ma kluczowe znaczenie w astrografii, gdy chcemy wykonać w jak najkrótszym czasie zdjęcie słabo świecących obiektów.
46. Telekompresor
Pojedyncza, lub układ kilku soczewek skupiających mających za zadanie skrócenie ogniskowej obiektywem, a za tym idzie zwiększenie światłosiły teleskopu. Telekompresory są jednym z najważniejszych narzędzi używanych w astrografii, gdyż za ich pomocą możemy mocno skrócić czas naświetlania przy robieniu zdjęcia danemu obiektowi.
47. Teleskop
Instrument optyczny zwiększający ilość docierającego światła od odległych ciał niebieskich do oka obserwatora bądź aparatu, kamer CCD. Wyróżnia się teleskopy soczewkowe - refraktory i teleskopy zwierciadlane - reflektory.
48. Tranzyt
Jest to przejście planet wewnętrznych (Merkury i Wenus) na tle tarczy Słońca.
49. Wielkość gwiazdowa
Parametr określający wielkość gwiazdy, jego jednostką jest magnitudo (m). Najjaśniejsze obiekty na niebie (Księżyc i Słońce) mają wielkość gwiazdową ujemną (-12,5 m i -26,7 m). Nieuzbrojonym okiem można dostrzec gwiazdy do 6 m, czasem nawet do 7 jedynie przy bardzo czystym niebie i trzeba mieć świetny wzrok. Teleskop Hubble'a rejestruje obiekty i wielkości gwiazdowej 32 magnitudo.
50. Wieńce
Inaczej barwne obwódki i tęczowym zabarwieniu, pojawiające się wokół Słońca i Księżyca na skutek załamania się światła w mikroskopijnych kropelkach wody zawieszonych w powietrzu.
51. Zaćmienie Księżyca
Powstaje gdy Słońce, Ziemia i Księżyc ustawią się w jednej linii. Do tego zjawiska może dojść jedynie gdy Księżyc jest w pełni. Wyróżnia się 3 rodzaje zaćmień Księżyca
- całkowite
- częściowe
- półcieniowe
Obserwując to zjawisko warto zwrócić uwagę na zabarwienie satelity.
52. Zaćmienie Słońca
Zjawisko polegające na zasłonięcie tarczy Słońca przez Księżyc. Jest ono możliwe gdy Księżyc jest w nowiu i znajdzie się w jednej linii Słońce-Księżyc-Ziemia.
53. Zakrycie (okultacja)
Zjawisko polegające na zakryciu jednego ciała przez drugie.
54. Zdolność rozdzielcza teleskopu
Parametr określający, jak bliskie sobie na nieboskłonie ciała niebieskie dany teleskop może optycznie rozdzielić. Im większa średnica teleskopu, tym większa zdolność rozdzielcza.
55. Zdolność zbiorcza teleskopu
Parametr teleskopu określający jego zdolność do kumulowania światła dalekich ciał niebieskich. Im większa średnica obiektywu teleskopu, tym większa zdolność zbiorcza.
56. Zorza polarna
Zjawisko świecenia górnych warstw atmosfery ziemskiej, spowodowane wleceniem tam wiatru słonecznego, który w wyniku ze zderzeniem właśnie z jonosferą tworzy niezwykłe zjawisko świetlne.
Je zde vše dobře vysvětleno - Bořiwoj Děkuji .
OdpowiedzUsuń